Osteoporoza

Osteoporoza

Najważniejsze substancje aktywne wpływające na strukturę kości - osteoporoza

Osteoporoza to choroba kości, która charakteryzuje się obniżoną gęstością mineralną kości (BMD), zaburzoną mikroarchitekturą tkanki kostnej, a co za tym idzie zwiększoną podatnością na złamania. W obecnych czasach dostępne są różne sposoby leczenia tej choroby, jednak profilaktyka wciąż jest najodpowiedniejszym sposobem redukcji złamań. Ze względu na czynniki hormonalne, osteoporoza częściej dotyczy kobiet (zwłaszcza w okresie menopauzalnym), niż mężczyzn.

Czynniki ryzyka złamań osteoporotycznych można podzielić na:

  • nie podlegające modyfikacji: predyspozycje rodzinne, płeć, zaawansowany wiek;

  • potencjalnie modyfikowalne: przewlekłe stosowanie kortykosteroidów, palenie tytoniu, picie napojów bezalkoholowych zawierających kwas fosforowy, niedobór estrogenów, przedwczesna menopauza (<45 r.ż. ), długotrwałe zaburzenia miesiączkowania, niskie spożycie wapnia i witaminy D, alkoholizm, nieodpowiednia aktywność fizyczna (tzn. niedostateczna lub nadmierna).

U osób z niskim spożyciem wapnia choroba trzewna może prowadzić do rozwoju osteoporozy z powodu zaburzonej absorpcji wapnia. W rzeczywistości, często pierwszym czynnikiem, który doprowadza do rozpoznania długotrwałej choroby trzewnej, może być złamanie osteoporotyczne. Podstawowym mechanizmem rozwoju wszystkich przypadków osteoporozy jest zaburzona równowaga pomiędzy resorpcją a tworzeniem kości. Albo resorpcja kości jest nadmierna, albo jej tworzenie jest ograniczone. Osteoblasty odpowiedzialne są za tworzenie kości, podczas gdy resorpcja kości to zadanie dla osteoklastów. Niska szczytowa masa kostna odgrywa ważną rolę w rozwoju osteoporozy.

Zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet, masa kostna osiąga maksimum pomiędzy 25 a 35 r. ż. Po tym okresie następuje względna równowaga niszczenia i odbudowy kości. Wraz z wiekiem nasila się intensywność procesów resorpcji kostnej z jednocześnie mniejszą wydajnością jej syntezy. Doprowadza to do stopniowego ubytku masy kostnej. W profilaktyce osteoporozy niezwykle ważne jest osiągnięcie najwyższej szczytowej masy kostnej poprzez ćwiczenia i właściwe odżywianie w okresie dojrzewania. Czynniki żywieniowe i hormonalne mają ogromny wpływ na przebudowę kości.

Wapń i witamina D to ważne składniki odżywcze, niezbędne do prawidłowego wzrostu kości. Glikokoltykoidy zwiększają aktywność osteoklastów, powodując resorpcję kości. Kalcytonina, estrogeny i testosteron, pobudzając aktywność osteoblastów, przyczyniają się do wzrostu masy kostnej. Niedobór estrogenów w okresie menopauzy wywołuje utratę masy kostnej. Podobnie u mężczyzn - z wiekiem obniża się poziom testosteronu, co jest związane z ubytkiem masy kostnej w tej grupie.

Aktywność ruchowa to ważny element, decydujący o przebudowie kości. U osób, które są aktywne fizycznie w ciągu życia występuje zmniejszone ryzyko wystąpienia osteoporozy. I przeciwnie, u chorych leżących ryzyko to znacznie wzrasta. Aktywność fizyczna ma największe znaczenie w okresie dojrzewania, najbardziej wpływając na szczytową masę kostną. U osób dorosłych, ruch pomaga zachować masę kostną, może ją również zwiększyć o 1% czy 2%.

Zalecane formy aktywności, takie jak: spacer czy jogging, uprawiane trzy razy w tygodniu po trzydzieści minut, zwiększają gęstość mineralną kości oraz zmniejszają ryzyko upadku w wyniku wzmocnienia głównych grup mięśni nóg i grzbietu. Jednak nadmierne ćwiczenia mogą prowadzić do uszkodzenia kości, a w efekcie do zaburzeń jej struktury. W literaturze dostępne są liczne przykłady maratończyków, u których w późniejszym okresie życia doszło do rozwoju osteoporozy.

U pacjentów ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia osteoporozy stosuje się zwykle suplementację wapniem i witaminą D. Zaleca się również zmianę stylu życia i sposobu odżywiania. Dieta pacjentów ze zwiększonym ryzykiem osteoporozy powinna zawierać 1500 mg wapnia dziennie. Można go dostarczyć z produktów spożywczych lub z suplementów diety. Jednorazowo organizm przyswoi tylko około 500 mg wapnia, tak więc jego spożycie powinno być rozłożone w ciągu dnia. Kwestia spożycia produktów mlecznych pozostaje - w pewnym stopniu - kontrowersyjna, ponieważ niektóre państwa z ich wysokim spożyciem (np. USA, Szwecja) mają jeden z najwyższych wskaźników osteoporozy w świecie. Niektórzy żywieniowcy podkreślają, że nadmierne spożycie produktów mlecznych powoduje zakwaszenie organizmu, co w efekcie wypłukuje wapń z kości. W jednym z ostatnich badań, które oceniało związek pomiędzy suplementacją wapniem a ryzykiem złamań w populacji osób starszych, zaobserwowano znaczące zmniejszenie ryzyka złamań u pacjentów, którzy przyjmowali suplementy wapnia w porównaniu z grupą otrzymującą placebo. Według najnowszych badań zwiększone spożycie witaminy D u osób starszych zmniejsza liczbę złamań o 25%. Dostępne są także dowody, które sugerują korzystny wpływ na gęstość kości następujących składników (obok wapnia i witaminy D): boranu, magnezu, cynku, miedzi, manganu, krzemu, strontu, kwasu foliowego oraz witamin C i K.

Najważniejsze substancje aktywne, wpływające na strukturę kości:

Witamina D - obejmuje wszystkie związki steroidowe wykazujące aktywność biologiczną cholekalcyferolu, z których dwie podstawowe formy to witamina D2 (ergokalcyferol) oraz witamina D3 ( cholekalcyferol). Witamina D3 jest wytwarzana w skórze podczas ekspozycji na światło słoneczne, zwłaszcza pod wpływem promieniowania ultrafioletowego B. Kalcytriol jest aktywną formą witaminy D, powstającą w organizmie. Zwiększa poziom wapnia w osoczu: 1. pobudzając osteoklastyczną resorpcję wapnia z kości; 2. współdziałając z hormonem przytarczyc i nasilając resorpcję zwrotną wapnia w kanalikach nerkowych; 3. zwiększając wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego. Niedobór witaminy D może wynikać z niewłaściwego odżywiania się połączonego z nieodpowiednią ekspozycją na światło słoneczne; chorób, które ograniczają jej absorpcję; stanów, które zaburzają przekształcanie witaminy D do aktywnych metabolitów, np. w przypadku chorób wątroby czy nerek lub, rzadko, szeregu wrodzonych zaburzeń. Niedobór powoduje zaburzenie mineralizacji kości i prowadzi do takich chorób jak krzywica u dzieci i osteomalacja u osób dorosłych. Może przyczynić się do wystąpienia osteoporozy. Witamina D jest naturalnie wytwarzana przez ludzki organizm podczas ekspozycji na światło słoneczne. Szerokość geograficzna, pora dnia i roku, warstwa chmur, smog i stosowanie kremów z filtrem przeciwsłonecznym mają wpływ na ekspozycję na promieniowanie UV i syntezę witaminy D w skórze. Jednak, nadmierna ekspozycja na światło słoneczne, w celu uniknięcia niedoborów witaminy D, niesie inne ryzyko, m.in. rozwoju raka skóry. Niedoborom witaminy D można zapobiec stosując odpowiednią dietę albo suplementy diety. Dodatkowa porcja witaminy D jest również zalecana osobom starszym oraz z ciemną skórą. Przeciętna dieta w ciągu dnia dostarcza 2,5 J.lg witaminy D. Zalecane dzienne spożycie (RDA) na tę witaminę wynosi 5 J.lg. Górna bezpieczna dawka (UL) spożycia witaminy D to 50 J.lg.

witamina d

Niedobór witaminy D może być również związany ze zwiększoną podatnością na takie przewlekłe choroby jak: nadciśnienie tętnicze, nowotwory, choroby przyzębia, stwardnienie rozsiane, przewlekłe bóle, zaburzenia procesów poznawczych (m. in. utrata pamięci, splątanie umysłowe) oraz niektóre choroby autoimmunologiczne, np. cukrzycę typu l. W 2006 r. opublikowano w The Joumal o f the American Medical Association wyniki badań, potwierdzające zależność pomiędzy niedoborem witaminy D a wystąpieniem stwardnienia rozsianego. Autorzy sugerują, że może być to związane z supresyjnym działaniem witaminy D na odpowiedź immunologiczną. Istnieje wiele doniesień w literaturze medycznej, opublikowanych w latach 1970 - 2007, sugerujących ochronny wpływ aktywnej formy witaminy D w chorobie nowotworowej. Na podstawie danych z The National Health and Nutrition Examination Survey grupa naukowców stwierdziła, że niskie poziomy witaminy D (<17,8 ng/ml) były związane ze wzrostem śmiertelności w populacji ogólnej. W badaniu oceniano wpływ niskich poziomów witaminy D w surowicy krwi na śmiertelność ogólną, liczbę zgonów z przyczyn nowotworowych i sercowo- naczyniowych w grupie reprezentatywnej 13 331 Amerykanów powyżej 20 r. ż. Dane na temat stężeń witaminy D były zbierane przez ponad 6lat (w latach 1988- 1994), a dotyczące śmiertelności do 2000 roku.

Wapń - niezbędny do życia element zdrowej diety. Związany z fosforanami w postaci hydroksyapatytu, jest podstawowym składnikiem mineralnym kości i zębów. Według The National Osteoporosis Foundation, we wczesnych latach życia wapń odgrywa istotną rolę w procesie budowy silnych, o dużej gęstości kości. W późniejszym okresie zapewnia utrzymanie zdrowych kości. Około 99% wapnia w organizmie jest zmagazynowane w kościach i zębach. Pozostała ilość pełni w ustroju inne ważne funkcje np. uczestniczy w procesie egzocytozy, zwłaszcza w uwalnianiu neurotransmiterów i skurczu mięśni. W układzie przewodzącym serca zastępuje sód jako minerał, który depolaryzuje komórkę, wywołując potencjał czynnościowy. Długotrwały niedobór wapnia może doprowadzić do krzywicy i zaburzeń procesu krzepnięcia krwi. U kobiet w okresie menopauzy może być przyczyną powstania osteoporozy, w której dochodzi do zaburzeń struktury kości i zwiększonego ryzyka złamań. Suplementy wapnia są stosowane w profilaktyce i uzupełnianiu niedoborów wapnia. Zalecane dzienne spożycie (RDA) na wapń dla osób dorosłych wynosi 800 mg.

Magnez - jony magnezu są niezbędne w procesach syntezy związków wysokoenergetycznych, kwasów nukleinowych i chromosomów, a zatem są niezbędne komórkom żywych organizmów. To niezwykle istotny element zdrowej diety. Niedobór magnezu u ludzi jest stosunkowo powszechny i związany jest ze zwiększonym ryzykiem rozwoju licznych chorób, takich jak: astma, osteoporoza czy ADHD. Dorosły organizm ludzki zawiera około 24 g magnezu, z czego 60% znajduje się w kościach, 39% wewnątrzkomórkowo (20% w mięśniach szkieletowych), a tylko l% w płynach zewnątrzkomórkowych. Stężenie magnezu w osoczu krwi może znajdować się w granicach normy {0, 7- 1 ,O mrnoVL) nawet w przypadku niedoboru wewnątrzkomórkowego. Nerki są głównym narządem utrzymującym homeostazę magnezu w ustroju. Pierwiastek ten jest wchłaniany w przewodzie pokarmowym, a stopień jego absorpcji wzrasta w przypadku niedoborów w organizmie. Magnez ułatwia przyswajanie wapnia, jednak niezwykle istotna jest odpowiednia proporcja wapnia do magnezu (ich stosunek powinien wynosić 2: l). Nieodpowiednie spożycie białek (niskie lub nadmierne), fosforany, fityniany i wysoka zawartość tłuszczu wpływają negatywnie na jego biodostępność. Przyswojony z diety magnez jest w dużym stopniu wydalany przez nerki, chociaż nadmiar "podanego doustnie” magnezu jest wydalany z kałem. Przyprawy, orzechy, zboża, kawa, kakao, herbata i warzywa (zwłaszcza zielone liściaste) są bogatym źródłem magnezu. Obserwowane niskie spożycie magnezu w diecie w krajach zachodnich, w porównaniu do wcześniejszych pokoleń, może być efektem rafinacji żywności i nowoczesnych metod nawożenia. Zalecane dzienne spożycie (RDA) na magnez powinno wynosić 375 mg.

Kto powinien uzupełniać dietę w wyżej wymienione składniki aktywne?

  • Każdy potrzebuje profilaktyki (obecnie szacuje się, że ponad 200 milionów osób na świecie cierpi z powodu osteoporozy);

  • Osoby z wysokim ryzykiem osteoporozy;

  • Osoby z osteopenią i osteoporozą.

autor: Dr Tomislav Majic Lek. med. internista

1. Prince, RL, A Devine and SS Dhaliwal (2006). "Effects of Calcium Supplementation on Clinical Fractures and Bone Structure: Results of a 5-Year, Double-Biind, Placebo-Controlled Trial in Elderly Women". Archives of Interna/ Medicine 166·: 869-875. 
2. Kessler, George J.,The Bone Density Diet, 2000.1SBN 0-345-43284-3. 
3. Gaby, Alan R.,Preventing and Reversing Osteoporosis, ISBN 0-7615-0022-7. 
4. Munger KL. , Levin, LI,Hollis BW , Howard, NS , Ascherio A (2006). "Serum 25 hydroxyvitamin D levels and risk of multiple sclerosis". Joumal of the American Medical Association 296 (23): 2832-2838. 
5. Melamed ML, Michos ED, Post W, Astor B (August 2008). "25-hydroxyvitamin D levels and the risk of martality in the general population". Arch. Intern. Med. 168 ( 15 ): 1629-37. 
6. Dawson-Hughes B, Harris SS, Krall EA, Dallal GE ( 1997). "Effect ot calcium and vitamin D supplementation on bone density in menand women 65 years ot age or older". N. Engl. J. Med. 337 (10): 670--6. 
7. Jackson RO, LaCroix Al, Gass M, et al. (2006). "Calcium plus vitamin O supplementation and the ńsk of fractures". N. Engl. J. Med. 354 (7): 669-83. 
8. University of Maryland Medical Center. Magnesium. 
9. Cooper C, Campion· G, Melton W 3rd. Hip fractures in the elderły: a worłd-wide projection. Osteoporos lnt. 1992 Nov;2(6):285-9.

Odpowiedz

Wszystkie pola wymagane

Imię
Email (nie opublikowany)
Komentarz
Wpisz kod

Popularne

Najczęściej kupowane

Najnowsze