Właściwości prozdrowotne kurkumy

KURKUMA (TURMERIK, OSTRYŻ DŁUGI, CURCUMA LONGA LINN.) TO BYLINA, KTÓREJ KŁĄCZE JEST POWSZECHNIE ZNANE I STOSOWANE JAKO PRZYPRAWA W KUCHNI ORIENTALNEJ ORAZ JAKO BARWNIK W PRZEMYŚLE SPOŻYWCZYM I TEKSTYLNYM. CURCUMA LONGA NALEŻY DO RODZINY IMBIROWATYCH (ZINGIBERACEAE), A GŁÓWNĄ SUBSTANCJĄ OBECNĄ W KŁĄCZU JEST KURKUMINA, KURKUMINOID ODPOWIEDZIALNY ZA INTENSYWNĄ ŻÓŁTĄ BARWĘ KŁĄCZA ORAZ ZA POSTULOWANE LICZNE WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE. W SKŁAD KŁĄCZA KURKUMY WCHODZĄ RÓWNIEŻ: DEMETOKSYKURKUMINA I BISDEMETOKSYKURKUMINA, OLEJKI ETERYCZNE, CUKRY, BIAŁKA ORAZ ŻYWICE.

KURKUMA A STAWY, DZIAŁANIE PRZECIWZAPALNE

Typowymi przykładami chorób o podłożu zapalnym są: alergie, zapalenie kości i stawów, reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), a także niektóre schorzenia układu pokarmowego. RZS znany także jako gościec stawowy dotyka około 0,5-1,5% polskiej, głównie starszej populacji. W terapii stosuje się najczęściej niesteroidowe leki przeciwzapalne lub glukozaminy. W licznych randomizowanych badaniach klinicznych pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów analizowano terapeutyczne znaczenie suplementacji kurkuminą, której skuteczność porównywano z placebo, z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (NLPZ), takimi jak: ibuprofen, celekoksyb i diklofenak oraz ze standardowym leczeniem tego schorzenia. Działanie kurkuminy porównywano również z terapią chondroityną, glukozaminą i z placebo. W terapiach zastosowano surowe ekstrakty z kłączy: Curcuma domestica oraz Curcuma longa, a także wyizolowane kurkuminoidy w połączeniu z Boswellia serrata i z dodatkiem piperyny, zwiększającej ich biodostępność. Ocena efektów końcowych obejmowała wskaźnik zapalenia stawów Western Ontario i McMaster Universities (WOMAC), wskaźnik Karnofsky’ego, wizualną skalę analogową, test ruchliwości oraz różnorodną ocenę fizyczności. W czterech badaniach określono poziom obecnych cytokin zapalnych, a w dwóch badaniach oznaczono markery stresu oksydacyjnego u badanych pacjentów. W badaniach, w których podawano ekstrakty z kłącza ostryżu długiego oraz wyizolowane kurkuminoidy, wykazano pozytywne rezultaty co do zmniejszenia wrażliwości na ból podczas ruchu, ilości wybroczyn oraz ogólnej wrażliwości stawów. Zaobserwowano także wzrost efektywności leczenia poprzez zmniejszenie ograniczeń ruchowych u pacjentów w terapii glukozaminami w połączeniu z ekstraktem kurkumy, w porównaniu do grupy przyjmującej tylko glukozaminy. Stosowano także terapię glukozaminami w połączeniu z kurkuminoidami. W badaniach tych wykazano zdolność do zahamowania syntezy COX-2 w płynie maziowym u pacjentów z zapaleniem stawów po zastosowaniu ekstraktów z ostryżu długiego.

KURKUMA A CHOROBA ZWYRODNIENIOWA STAWÓW

Kurkuminę stosowano również podczas badań u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów, schorzeniu o podłożu zapalnym, które przyczynia się do utraty chondrocytów, powodując zmniejszenie warstwy chrząstki w chorych stawach. Pacjenci obserwowali zmniejszenie bólu, poprawę sprawności fizycznej i jakości życia po zażyciu kurkuminy, a także możliwość zmniejszenia dawki leków przeciwbólowych i odczuwalnych podczas leczenia skutków ubocznych. Badania in vitro wykazały, że kurkumina może zapobiegać apoptozie chondrocytów, hamować uwalnianie proteoglikanów i metaloproteaz metali oraz ekspresję cyklooksygenazy, prostaglandyny E-2 i cytokin zapalnych w chondrocytach. Kurkumina jest zatem potencjalnym związkiem do leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów, jednak wymaga to dalszych badań klinicznych.

KURKUMA A ALZHEIMER

Kurkuminie przypisuje się także działanie neuroprotekcyjne, m. in. w kontekście choroby Alzheimera (AD) - najczęstszej formy demencji, której terapia opierała się głównie na leczeniu objawowym. W nowoczesnych terapiach wybór jest nadal ograniczony, a dostępne leki mają niewielką skuteczność, wiele skutków ubocznych przy wysokich kosztach terapii. Wyniki badań naukowych wykazały, że wysokie stężenie cholesterolu frakcji LDL (low-density lipoprotein) i niskie frakcji HDL (high-density lipoprotein) może być czynnikiem ryzyka choroby Alzheimera. W związku z tym właściwości antyoksydacyjne kurkuminy i jej wpływ na obniżenie poziomu cholesterolu mogą mieć istotne znaczenie profilaktyczne.

KURKUMA A CHOROBA PARKINSONA

Badano również neuroprotekcyjny wpływ kurkuminoidów, czyli aktywnych polifenoli kłącza Curcuma longa (L.) na neurodegenerację dopaminergiczną z udziałem zapalenia w modelu 1-metylo-4-fenylo-1,2,3,6-tetrahydropirydyny (MPTP) choroby Parkinsona (PD). Badania na myszach z zastosowaniem kurkuminoidów wykazały, że doustne podawanie tych związków znacząco zapobiegło zmniejszeniu immunoreaktywności dopaminy i hydroksylazy tyrozynowej (TH), w której pośredniczy MPTP. Zaobserwowano zmniejszenie pro - zapalnych cytokin i azotynów w prążkowiu myszy z MPTP, znaczną poprawę sprawności motorycznej i ogólnej aktywności behawioralnej. Te wyniki wskazują na kurkuminoidy jako potencjalny wspomagający środek w zapobieganiu i leczeniu choroby Parkinsona.

KURKUMA A STAN SKÓRY

Wiele wyników badań z ostatnich lat potwierdza, że kurkumina może modulować zjawiska związane z chorobami zapalnymi, proliferacyjnymi i infekcyjnymi skóry, co pozwala wnioskować o możliwości zastosowania kurkuminy w leczeniu takich chorób skórnych jak: łuszczyca, atopowe zapalenie skóry, jatrogenne zapalenie skóry oraz w leczeniu ran. Są to obiecujące badania uzyskane na drodze molekularnej analizy dokowania (in silico), dotyczące trybu i sposobu wiązania kurkuminy, a także interakcji z wybranymi celami enzymatycznymi, wymagające potwierdzenia w zastosowaniach klinicznych.

KURKUMA A UKŁAD POKARMOWY

Ze względu na możliwość podawania drogą doustną, kurkumina była szeroko badana w różnych aspektach żołądkowo-jelitowych. Jej właściwości przeciwzapalne były analizowane przy bakteryjnych infekcjach żołądka, chorobach zapalnych. Udowodniono, że kurkumina jest skuteczna w wielu chorobach przewodu pokarmowego, np. zespole jelita drażliwego (IBS), niestrawności, wrzodach żołądka, zapaleniu trzustki, wrzodziejącym zapaleniu okrężnicy. W badaniu pilotażowym z udziałem pacjentów, u których zdiagnozowano IBS, zastosowano ekstrakt z kurkuminy i zaobserwowano zmniejszenie objawów u 60% pacjentów. W innym badaniu (faza II badania klinicznego), u pacjentów z niestrawnością i wrzodem trawiennym, również obserwowano stopniową poprawę w 76% przypadków, w zależności od zaawansowania stanu chorobowego, po kuracji kurkuminą. Działanie kurkuminy przeciw wrzodom żołądka następuje poprzez hamowanie wydzielania kwasu żołądkowego, zmniejszanie kwasowości soku żołądkowego, hamowanie aktywności pepsyny.

Wyniki badań in vitro i in vivo wskazywały na wysoką skuteczność kurkuminy w leczeniu ogólnych uszkodzeń spowodowanych przez Helicobacter pylori (H. pylori), co skłania do jej stosowania jako alternatywnej terapii przeciwko H. Pylori.

Kurkumina korzystnie wpływa także na pracę wątroby. Wykazuje działanie żółciopędne i żółciotwórcze. Chroni komórki wątroby w stanach uszkodzeń tego narządu, spowodowanych działaniem różnych czynników hepatotoksycznych. Wyniki przeprowadzonych badań pozwalają stwierdzić, iż kurkumina może mieć potencjał terapeutyczny w ochronie przed przewlekłym uszkodzeniem wątroby wywołanym np. alkoholem. Te ochronne właściwości są związane z jej działaniem przeciwutleniającym. Sugeruje się także, że kurkumina ma działanie hepatoprotekcyjne przeciwko uszkodzeniom wątroby wywołanym przez aflatoksynę B, substancję o potwierdzonym działaniu hepatotoksycznym. Wykazano również, że jest skuteczna w walce z zapaleniem dróg żółciowych i że może być obiecującym podejściem terapeutycznym w niedrożności dróg żółciowych (cholangiopatii).

Podsumowując, badania naukowe nad stosowaniem kurkuminy potwierdziły jej właściwości farmakologiczne i różnorodne prozdrowotne działanie biologiczne, dzięki czemu jest ona wykorzystywana coraz częściej jako składnik żywności funkcjonalnej, suplementów diety, wykazujących obiecującą skuteczność profilaktyczną i terapeutyczną.

dr hab. n. farm. Katarzyna Paradowska

Warszawski Uniwersytet Medyczny, Wydział Farmaceutyczny Katedra Farmacji Fizycznej i Bioanalizy, Zakład Chemii Fizycznej