Mangostan właściwy - działanie i właściwości
Mangostan właściwy (łac. Garcinia mangostana L.) należy do rodziny Clusiaceae (lub Guttiferae), która liczy ponad 800 gatunków roślin. Rodzaj Garcinia został tak nazwany na cześć Laurenta Garcin, francuskiego osiemnastowiecznego badacza i kolekcjonera roślin. Skrótem L. po nazwie łacińskiej mangostanu, uhonorowano pracę Linneusza. Mangostan, nazywany „Królową Owoców” z powodu niezwykłego smaku, jest również najlepiej poznanym i ekonomicznie ważnym gatunkiem rodzaju Garcinia – popyt często przekracza podaż. Pochodzi z Azji Południowo-Wschodniej, prawdopodobnie z Archipelagu Malajskiego. Obecnie można go spotkać w północnej Australii, Brazylii, Birmie, Ameryce Środkowej, Hawajach, Indiach Południowych, Indonezji, Malezji, Sri Lance, Tajlandii, Wietnamie i innych tropikalnych krajach. Mangostan ma 2-3 cm szerokości. Cienka czerwonawo – fioletowa skórka pokrywa miąższ mangostanu, który jest podzielony na segmenty, podobnie jak pomarańcza. Biały, wilgotny, miękki i soczysty miąższ mangostanu jest słodki i aromatyczny. Zwykle zjadany jest na surowo, lecz można go przechowywać jedynie przez krótki okres czasu. Dostępny jest w postaci soku, zaprawy, syropu, a także jako mrożony oraz w puszce. Mangostan właściwy jest również używany jako środek farmaceutyczny.
Drzewo mangostanu, które może osiągać 25 m wysokości, rośnie głównie w Azji Południowo-Wschodniej, w mniejszych ilościach również w Ameryce Południowej i Środkowej oraz Afryce. W 1855 roku owocujące drzewa spotykano w szklarniach w Anglii. Mangostan został sprowadzony do Trynidadu z Królewskiego Ogrodu Botanicznego w Anglii pomiędzy 1850 a 1860 rokiem. Po raz pierwszy zaowocował w 1875 r. Poza mangostanem, do rodzaju Garcinia należą także inne liczne gatunki, z których wiele rodzi jadalne owoce, lecz żaden nie jest tak wyśmienity jak mangostan. Zazwyczaj mangostan jest spożywany na surowo jako deser. Trzymając owoc szypułką ku dołowi, należy ostrym nożem całkowicie przeciąć skórkę dookoła środka i unieść górną połowę. W ten sposób segmenty miąższu zostaną w kolorowej „filiżance” (górnej połowie skórki) i można je łatwo nabierać za pomocą widelca. Owoce miąższu mangostanu w puszkach tracą swój delikatny smak, zwłaszcza jeśli są pasteryzowane przez ponad 10 minut. Według badań lepszym sposobem przechowywania jest użycie 40% syropu i sterylizacja tylko przez 5 minut. Do konserwowania najlepsze są kwaśniejsze owoce. W Malezji, żeby zrobić dżem, segmenty miąższu pozbawione nasion, są gotowane z odpowiednią ilością cukru i kilkoma goździkami przez 15-20 minut, a następnie przekładane do szklanych słoików. Na Filipinach owoce konserwuje się poprzez ich gotowanie w brązowym cukrze. W celu wzbogacenia smaku można dodać nasiona. Czasami są zjadane same nasiona mangostanu po zagotowaniu lub upieczeniu. Wyciąg z mangostanu od wieków był używany w Malezji, na Filipinach, Tajlandii i Chinach jako ludowe lekarstwo o właściwościach przeciwbakteryjnych, moczopędnych i przeczyszczających. Podczas spożywania owoców mangostanu i jego wyciągów nie obserwowano żadnych działań ubocznych. W postaci maści jest stosowany w chorobach skóry, zwłaszcza w wypryskach. Od wielu lat mangostan cieszy się dobrą sławą. Na nowo jest poznawany ze względu na niepowtarzalny, słodko-kwaśny smak. Duże zainteresowanie budzi również skórka, od dawna ceniona przez tubylców i medycynę ajurwedyjską z powodu właściwości leczniczych. Zawiera ogromną różnorodność złożonych substancji organicznych, a wśród nich kwas taninowy i ksantony. Owoc mangostanu właściwego stał się przedmiotem licznych badań naukowych. Uniwersytety medyczne na całym świecie przez lata oceniały korzyści zdrowotne tej rośliny. Wyniki tych badań potwierdziły niezwykłe właściwości substancji chemicznych mangostanu.
Jakie składniki chemiczne zawiera mangostan właściwy?
Mangostan zawiera w znacznych ilościach wiele substancji biologicznie czynnych:
- witaminy
- katechiny
- inne klasy polifenoli (potężne antyoksydanty),
- polisacharydy (o działaniu przeciwbakteryjnym i przeciwgrzybicznym)
- stilbeny.
Po potraktowaniu skórki 6% roztworem chlorku sodowego w celu eliminacji cierpkości, staje się ona fioletową galaretką, zawierającą:
- Błonnik
- witaminy (tiamina, ryboflawina, witamina A i E, beta karoten, kwas askorbinowy),
- składniki mineralne (K, Na, Ca, Mg, Fe, Mn, Zn, Cu).
Oprócz wyżej wspomnianych substancji mangostan jest również bogaty w fitoskładniki zwane ksantonami – stosunkowo nowo poznaną klasę substancji chemicznych. W naturze istnieje ponad 200 ksantonów, a ponad 40 z nich jest obecna w mangostanie – nie tylko w miąższu, ale w całym owocu. Szczególnie dużo ksantonów zawiera skórka mangostanu. Są to naturalne substancje chemiczne, które zdobyły ostatnio wysokie uznanie wielu naukowców i badaczy. Są poddawane wnikliwym badaniom. Pierwsze opisane badanie naukowe z udziałem mangostanu zostało przeprowadzone w 1973 r. Przez ostatnie trzydzieści lat najwięcej zainteresowania budzi ich różnorodny wpływ na organizm.
Co to są ksantony zawarte w mangostanie właściwym?
Ksantony są grupą substancji biologicznie czynnych, które posiadają strukturę pierścienia sześciowęglowego z licznymi podwójnymi wiązaniami, co czyni cząsteczkę bardziej stabilną. Rozpoznano więcej niż 12 ksantonów, np.: 1,3,6,7- czterohydroksyksanton; 2,4,5- trihydroksy-1-metoksyksanton; 1,2,3,4,5,8- tetraoksygenated xanthone; 3-methylbut-2-enyl xanthone; garcinon A, B, C, D, E; gartanina; 8-deoksygartanina; 5,9-dwuhydroksy-2,2-dwumetylo-8-metoksy- -7; kalabaksanton; demetylokalabaksanton; 1- -izomangostyna; 3-izomangostyna; uwodniona 1-izomangostyna; BR-ksanton-A; 2,3,4,6-pięciohydroksybenzofenon (malakuryna); alfa mangostyna; beta mangostyna; gamma mangostyna; mangostanol; garcimangoson A, B, C; ksantony mangostenonu A. Każdy ksanton składa się nie tylko z tego samego szkieletu chemicznego, lecz posiada również unikalne łańcuchy boczne, które są odpowiedzialne za aktywność chemiczną cząsteczek i różnorodność zastosowań. Np. alfa mangostyna służy jako antyoksydant, gamma mangostyna jako czynnik przeciwzapalny, a garcinon E jako czynnik przeciwnowotworowy. Badania nad właściwościami leczniczymi ksantonów, obecnymi w mangostanie, rozpoczęły się w latach 70 i stopniowo nabierają tempa, ponieważ naukowcy rozpoczęli poszukiwania bardziej ekscytujących właŚciwoŚci odżywczych. Pomiędzy 1996 a 2005 rokiem wykonano ogromną ilość badań. Znacznie więcej badań jest w toku. Mangostyna (M), naturalnie występujący ksanton w skórce owoców Garcinia mangostana L. (Guttiferae) i jej pochodne, takie jak 3-0-metylomangostyna (MM), 3,6-di-0-metylomangostyna (DM), 1-izomangostyna (IM), trójoctan mangostyny (MT), 3,6-di-0-(tetraacetylo)-glukozyd mangostyny (MTG) i 6,6-di-0-glukozyd mangostyny (MOG), były oceniane pod kątem różnych właściwości farmakologicznych w badaniach na zwierzętach. Ostatnie badania ujawniły, że ksantony z szypułki owocu wykazywały właściwości przeciwbakteryjne, przeciwgrzybiczne i przeciwzapalne. Alfa mangostyna hamowała wzrost komórek linii ludzkich białaczek HL-60 oraz zapobiegała zmianom przedrakowym w hodowli komórek gruczołu sutkowego myszy indukowanym 7,12-dimetylobenzo(α) antracenem przy IC50 = 2,44 µM. Zmniejszała również syntezę prostaglandyn oraz zapobiegała uszkodzeniom oksydacyjnym LDL in vitro. Alfa i beta mangostyny oraz garcinon B silnie hamują wzrost Mycobacterium tuberculosis przy minimalnym stężeniu hamującym 6,25 µg/ml.
Mangostan a wolne rodniki
Odkryto, że mangostan hamuje również produkcję RFT. Co to są RFT? Jest to skrót od reaktywnych form tlenu. Są to bardzo małe cząsteczki, wysoce reaktywne, co jest związane z obecnością niesparowanych elektronów na powłoce walencyjnej. RFT powstają jako naturalne produkty metabolizmu tlenowego i odgrywają ważną rolę w przekazie komórkowym. Jednak podczas stresu drastycznie może wzrosnąć poziom RFT, co może wywołać uszkodzenie struktur komórkowych znacznego stopnia. To zjawisko znane jest jako stres oksydacyjny. W warunkach prawidłowych komórki są w stanie obronić się przed uszkodzeniami wywołanymi przez RFT, używając enzymów, takich jak dysmutaza ponadtlenkowa i katalazy. Małocząsteczkowe antyoksydanty, takie jak kwas askorbinowy (witamina C) i glutation również odgrywają ważną rolę jako antyoksydanty komórkowe. Ksantony są bliskimi kuzynami rodziny polifenoli i mają silny antyoksydacyjny wpływ na układ nerwowy. Poza poprawą nastroju, są pomocne w profilaktyce zespołu metabolicznego X oraz cukrzycy II typu, obniżając poziom glukozy we krwi i zmniejszając oporność na insulinę. Ksantony, podobnie jak polifenole, wykazują zarówno przeciwwirusowe, jak i przeciwzapalne właściwości. Antyoksydanty polifenolowe zapobiegają uszkodzeniom wywołanym przez wolne rodniki. Jest to związane ze zdolnością tych związków do wyłapywania wolnych rodników oraz regulacji pewnych reakcji chelatowania metali. Oznacza to, że różne reaktywne formy tlenu muszą być stale usuwane z komórki, żeby utrzymywać prawidłowy przebieg procesów metabolicznych. Zmniejszenie stężeń reaktywnych form tlenu może przynieść wiele korzyści. Reaktywne formy tlenu są powiązane z mobilizacją systemów transportujących jony, dlatego wiadomo, że odgrywają one rolę w sygnalizacji oksydacyjnej. Zwłaszcza płytki krwi, biorące udział w procesach naprawy ran i homeostazy krwi, mogą uwalniać reaktywne formy tlenu w celu werbowania płytek krwi w miejsca uszkodzenia. Poprzez nabór leukocytów, mają również związek z systemem immunologicznym. Kiedy polifenole zmniejszają tworzenie reaktywnych form tlenu, poprzez działanie przeciwzapalne korzystnie wpływają na stan śródbłonka. Głównym śródłem antyoksydantów polifenolowych jest żywność pochodzenia roślinnego. Np. większość roślin strączkowych, owoce takie jak jabłka, czarne jagody, kantalupa, wiŚnie, żurawina, winogrona, gruszki, śliwki, maliny i truskawki, warzywa takie jak brokuły, kabaczek, seler, cebula i pietruszka zawierają szerokie spektrum antyoksydantów polifenolowych. Czerwone wino, czekolada, zielona herbata, oliwa z oliwek, pyłek pszczeli i wiele ziaren są śródłem alternatywnym. Wskaśnik ORAC (zdolność absorpcji rodników tlenowych) jest testem, za pomocą którego można oznaczyć siłę antyoksydacyjną żywności oraz suplementów diety. Zdolność antyoksydacyjna przestrzeni zewnątrzkomórkowej organizmu (osocza) jest względnie niska. Wpływ reaktywnych form tlenu na metabolizm komórkowy został dobrze udokumentowany u różnych gatunków. Odgrywają one istotną rolę nie tylko w zaprogramowanej śmierci komórek (apoptozie), ale również pozytywnie wpływają na takie procesy jak mobilizacja systemów transportujących jony. RFT biorą udział w aktywności komórkowej podczas rozmaitych reakcji zapalnych, m.in. w chorobach układu krążenia. Mogą również być zaangażowane w osłabienie słuchu podczas uszkodzenia ślimaka wywołanego podwyższonym poziomem dźwięku, toksycznością leków (np. takich jak cysplatyna) czy we wrodzonej głuchocie zarówno ludzi, jak i zwierząt. Reakcje redoks są wciągnięte również w proces apoptozy (zaprogramowanej śmierci komórki) i uszkodzenia niedokrwiennego. Swoistym przykładem są: udar czy zawał serca. Badacze sugerują, że mangostan wykazuje silne właściwości antyproliferacyjne, antyoksydacyjne i indukujące apoptozę. Może być wykorzystany w profilaktyce raka, a efekty są zależne od dawki, jak również od czasu ekspozycji. Etanolowy ekstrakt mangostanu silnie hamował aktywność proteazy HIV-1. W trakcie oczyszczania wyciągu wyizolowano dwa znane składniki aktywne. Podczas analizy spektroskopowej ustalono ich strukturę chemiczną – są to mangostyna i gamma mangostyna. W badaniach wykazano, że ksantony mogą być pomocne w problemach z cholesterolem, w walce z nowotworem, otyłością, bólem. Są korzystne w zapaleniach, chorobach skóry. Wspierają system immunologiczny oraz pomagają zachować równowagę mikrobiologiczną.
Jak mangostan działa na procesy nowotworowe?
Rak jest terminem określającym rozmaite zaburzenia z elementem nieprawidłowego, niekontrolowanego wzrostu komórek. W warunkach prawidłowych wzrost komórki jest ściśle kontrolowany ilością nowo powstających komórek w porównaniu z komórkami obumarłymi, tak aby całkowita liczba komórek w organizmie pozostała względnie stała. Wybitny badacz zajmujący się wolnymi rodnikami – dr Bruce Ames – szacował, że materiał DNA w każdej jednej z miliarda komórek naszego organizmu otrzymuje codziennie około 10 tysięcy „uderzeń” wolnorodnikowych! W celu obrony organizmu przed atakiem o tak olbrzymich rozmiarach wymagany jest skoncentrowany wysiłek wszystkich czynników systemu immunologicznego, które można postrzegać jako siły zbrojne organizmu, wraz ze współpracą mechanizmów genów regulatorowych. Udowodniono, że ksantony mangostanu właściwego wykazują zdolność niszczenia komórek nowotworowych. W dobrze zaprojektowanych badaniach in vitro okazało się, że garcinon E był bardziej skuteczny niż pięć leków, powszechnie stosowanych w chemioterapii raka żołądka, płuc i wątroby (winkrystyna, mitoksantron, 5-fluorouracyl, cisplatyna i metotreksat). Np. jedno z badań przeprowadzonych w Japonii potwierdziło, że alfa mangostyna wykazywała właściwości przeciwnowotworowe, ponieważ hamowała rozwój guzów. Z kolei w Chinach odkryto, że garcinon E wykazał silne działanie przeciwnowotworowe w stosunku do komórek nowotworowych wątroby, płuc i żołądka. Ksantony zapobiegają i powstrzymują zmiany nowotworowe na każdym etapie. Jednak najważniejsze jest zapobieganie nowotworom. Garcinon E, jeden z głównych ksantonów mangostanu, wywiera cytotoksyczny wpływ na ludzkie komórki raka wątroby. Wyciąg ze skórki mangostanu ma właściwości antyproliferacyjne, antyoksydacyjne i nasilające apoptozę w stosunku do linii ludzkich komórek raka piersi SKBR3. Hamowanie proliferacji komórek było zależne od dawki mangostanu. Obecnie brak danych z badań klinicznych, które mogą zweryfikować te właściwości u ludzi. Nie obserwowano żadnych działań niepożądanych podczas stosowania mangostanu.
Jakie właściwości przeciwzapalne posiada mangostan?
Liczne badania wykazały, że gamma mangostyna, jeden z ksantonów mangostanu, gwałtownie zmniejszał produkcję enzymu COX-2, który bierze udział w procesach zapalnych. Wyniki jednego z badań wskazują, że mangostyna była silniejszym czynnikiem przeciwzapalnym, niż wiele leków przeciwzapalnych przepisywanych z powodu zapalenia i dny moczanowej. Badania naukowe sugerowały również, że właściwości przeciwzapalne gamma mangostyny mogą być szczególnie pomocne w stanach zapalnych mózgu, takich jak choroba Alzheimera. W jednym z badań naukowcy zastosowali wyciąg ze skórki mangostanu w celu oceny jej wpływu na zapalenie. Eksperyment ten udowodnił, że ksantony hamowały ostry i przewlekły proces zapalny. Obserwowano zmniejszenie swędzenia, hamowanie reakcji zapalnych powikłanych zgonem oraz zapaleń stawów. W innym badaniu, również oceniającym wpływ mangostanu na procesy zapalne, odnotowano, że ksantony nie przeszkadzały mechanizmom krzepnięcia krwi. Nie uszkadzały również błony śluzowej żołądka i nie wywoływały choroby wrzodowej żołądka, które są poważnym działaniem ubocznym podczas stosowania leków przeciwzapalnych. W rzeczywistości okazało się, że ksantony z mangostanu nawet przyspieszały gojenie wrzodów żołądka. Naukowcy japońscy, oceniając preparaty komórek mózgowych, zawierające szczurze komórki glejaka, dowiedli, że gamma mangostyna hamowała produkcję prostaglandyny E2 – składnika, który bierze udział w procesach zapalnych. Okazało się, że gamma mangostyna chroniła gen COX-2 w komórkach glejaka przed „uaktywnieniem”, hamując enzymy COX-2 i skutecznie przerywając łańcuch procesów prowadzących do zapalenia. W innym badaniu, naukowcy podsumowali, że mangostan mógłby być „pożytecznym składnikiem leków przeciwzapalnych”.
Działanie mangostanu na stwardnienie rozsiane
Stwardnienie rozsiane (SM) jest ważną przyczyną inwalidztwa osób w młodym wieku. Zwykle atakuje pomiędzy 20 a 50 r. ż. Szczyt zachorowań odnotowuje się w wieku 30 lat. Kobiety chorują około dwa razy częŚciej niż mężczyśni. Celem ataku tej choroby jest oŚrodkowy układ nerwowy, tzn. mózg i rdzeń kręgowy. Jest to choroba o podłożu autoimmunologicznym, podobnie jak reumatoidalne zapalenie stawów, niektóre postacie niedoczynności tarczycy i toczeń trzewny. Wciąż nie jest znana konkretna przyczyna SM, ale w procesie jego powstania mogą uczestniczyć czynniki zakaśne, zarówno wirusowe, jak i bakteryjne. Ksantony mangostanu wykazują silne działanie przeciwzapalne – mogą zmniejszać uszkodzenia wywołane stanem zapalnym zarówno podczas, jak i pomiędzy rzutami choroby. Ponadto, wyniki wielu badań potwierdzają ochronny wpływ silnej terapii antyoksydacyjnej na osłonki mielinowe, atakowane przez system immunologiczny. W patologii SM współuczestniczą makrofagi, które wytwarzają wolne rodniki, uszkadzające mielinę. Wyciąg z mangostanu ma silne właściwości antyoksydacyjne. Ponadto, ochrona przeciwbakteryjna mangostanu może zapobiec początkowym infekcjom, prowadzącym do rozwoju SM, jak również nawracającym infekcjom dróg moczowych oraz zakażeniom odleżyn u pacjentów z zaawansowaną postacią tej choroby.
Ksantony a otyłość
Nadwaga i otyłość przybierają rozmiary epidemii nie tylko w Stanach Zjednoczonych, lecz również w Europie. Od 1980 r. podwoiła się liczba dzieci z nadwagą, natomiast liczba dorosłych cierpiących z tego powodu uległa potrojeniu. Nadmiar kilogramów nie jest tylko problemem estetycznym. Nadwaga i otyłość zwiększają ryzyko przedwczesnej śmierci lub kalectwa. Ryzyko utraty zdrowia zwiększa się wraz ze wzrostem stopnia otyłoŚci. Co roku choroby związane z otyłością są przyczyną możliwych do uniknięcia setek tysięcy zgonów oraz olbrzymich kosztów opieki medycznej. Otyłość zwiększa ryzyko rozwoju następujących schorzeń:
- Nadciśnienie tętnicze – jedna trzecia wszystkich przypadków nadciśnienia tętniczego jest powiązana z otyłością. Nadciśnienie tętnicze dwukrotnie częściej występuje u dorosłych otyłych, niż u osób z prawidłową masą ciała.
- Nieprawidłowy profil lipidowy – w 50% większe prawdopodobieństwo podwyższonego poziomu cholesterolu we krwi. n cukrzyca typu II (insulinoniezależna) – stanowi blisko 90% wszystkich przypadków cukrzycy. Naukowcy szacują, że 88-97% przypadków cukrzycy typu II, rozpoznanych u osób otyłych, jest bezpośrednim efektem otyłości.
- Niewydolność serca – otyłość zwiększa ryzyko wystąpienia niewydolności serca – poważnego stanu, w którym mięsień sercowy słabnie, stopniowo tracąc zdolność do pompowania krwi.
- Inne choroby serca – zawał serca, nagły zgon sercowy, choroba wieńcowa i zaburzenia rytmu serca częściej występują u osób, które mają nadwagę lub otyłość.
- Udar mózgu – istnieje związek pomiędzy otyłością a udarem mózgu, zwłaszcza w przypadku otyłości typu brzusznego. U osób otyłych częściej stwierdza się wysoki poziom cholesterolu we krwi i nadciśnienie tętnicze, ale nie jest to jedyne wytłumaczenie częstszego występowania udaru.
- Kamica żółciowa i inne choroby pęcherzyka żółciowego
- Dna moczanowa – jest silnie powiązana z otyłością, u osób otyłych incydenty tej choroby są znacznie częstsze.
- Zmiany zwyrodnieniowe stawów – otyłość może być ważnym czynnikiem rozwoju zwyrodnienia stawów, zwłaszcza stawu kolanowego, szczególnie u kobiet. n
- Niektóre typy nowotworów – np. endometrium, piersi, prostaty i okrężnicy.
- Powikłania ciąży
- Zaburzenia hormonalne u kobiet – przykładem są zaburzenia miesiączkowania, bezpłodność, nieregularne owulacje.
- Zaburzenia kontroli pęcherza – takie jak stresowe nietrzymanie moczu.
- Zaburzenia psychologiczne – depresja, zaburzenia łaknienia, niska samoocena.
Ksantony, poza innymi korzyściami zdrowotnymi, mogą być również pomocne w procesie odchudzania, zapobiegając w ten sposób wyżej wspomnianym problemom ze zdrowiem.
Jaki jest wpływ mangostanu na cholesterol?
Wiadomo, że utlenianie lipoprotein o niskiej gęstości (LDL lub „zły” cholesterol) odgrywa ważną rolę w rozwoju nacieczeń lipidowych w tętnicach. Proces ten, zwany miażdżycą, może prowadzić do zawału serca lub udaru mózgu. Naukowcy z Australii i Tajlandii sugerowali, że skoro mangostan hamuje uszkodzenie oksydatywne (wolnorodnikowe), prawdopodobnie może być pomocny w zmniejszaniu utleniania LDL we krwi. Po serii takich doświadczeń, naukowcy podsumowali, że ksantony z mangostanu są skutecznymi inhibitorami utleniania LDL.
Korzyści stosowania mangostanu właściwego przy cukrzycy
Cukrzyca typu II (znana jako cukrzyca insulinoniezależna lub dorosłych) jest chorobą metaboliczną. Metabolizm oznacza całokształt procesów biochemicznych, biorących udział w podtrzymywaniu życia. Trawienie pokarmu, naprawa tkanek oraz produkcja energii to tylko trzy z głównych funkcji metabolicznych, na które cukrzyca ma największy wpływ. Cukrzyca jest wywołana niezdolnością insuliny do „otwierania glukozie drzwi do komórki”. Chociaż chory na cukrzycę typu II wytwarza więcej insuliny, niż potrzebuje osoba zdrowa (przynajmniej we wczesnej fazie choroby), komórki wciąż nie mają odpowiedniej ilości insuliny – jest to względny niedobór insuliny. W efekcie glukoza nie wchodzi do komórki w wystarczających ilościach, a jej poziom we krwi wzrasta. W cukrzycy problem nie polega tylko na trudności w dostarczaniu odpowiedniej ilości glukozy do komórek. Wysoki poziom glukozy we krwi jest niezwykle niebezpieczny. W sposób pośredni lub bezpośredni może być przyczyną wielu poważnych problemów. Pacjenci przyjmujący mangostan donoszą o następujących korzyściach:
- obniżenie poziomu glukozy we krwi na czczo oraz 2 godziny po posiłku
- zwiększenie energii
- obniżenie łaknienia, a nawet masy ciała
- niższe zapotrzebowanie na leki hipoglikemiczne
- zmniejszenie bólu w przebiegu neuropatii cukrzycowej
Mialgia
Mialgia oznacza ból mięśniowy, który może być wywołany przez wiele jednostek chorobowych, jak również nadmiernym wysiłkiem fizycznym. Ponieważ za pomocą badań laboratoryjnych wykluczono poważne uszkodzenie włókien mięśniowych, problemem staje się kontrola stanu zapalnego, wywołującego ból. Niesterydowe leki przeciwzapalne (NLP) są używane zarówno z inicjatywy pacjenta, jak i z polecenia lekarza w celu kontrolowania objawów. Jednak nie są one pozbawione działań niepożądanych – jeśli są używane przez dłuższy okres czasu mogą wywoływać podrażnienie błony śluzowej żołądka, wrzody, refluks żołądkowo-przełykowy i uszkodzenie nerek. Dotyczy to nawet leków najnowszej generacji (inhibitorów COX-2). Chociaż niebezpieczeństwo problemów żołądkowych jest mniejsze w przypadku inhibitorów COX-2, to powikłania ze strony nerek są takie same jak w przypadku leków starego typu, np. Ibuprofenu, Naproxenu, itp. Właściwym rozwiązaniem jest stosowanie alternatyw pozbawionych działań niepożądanych. Podczas badań laboratoryjnych odkryto, że wyciąg z mangostanu był silniejszym czynnikiem przeciwzapalnym niż indometacyna czy deksametazon oraz bardziej skutecznym środkiem w terapii mialgii. Ponadto odkryto, że wykazuje właściwości przeciwbakteryjne przeciw Helicobacter pylori. Zaobserwowano także, że przyspiesza gojenie wrzodów u zwierząt laboratoryjnych.
Choroby alergiczne
Z powodu wzrostu zanieczyszczenia powietrza w zastraszającym tempie rośnie ilość incydentów astmy oraz innych chorób zapalnych płuc na tle alergicznym lub infekcyjnym. W badaniu – udostępnionym we wrześniu 2002 roku – donoszono, że wyciąg ze skórki mangostanu działa nie tylko przeciwzapalnie, ale również przeciwalergicznie. Jest to ważna informacja dla osób cierpiących z powodu astmy. Żaden inny pojedynczy czynnik nie może interweniować w obu patomechanizmach choroby. Wydaje się, że sam mangostan może osiągnąć to, co w terapii astmy obecnie czyni wiele leków. Astma jest przewlekłą chorobą zapalną dróg oddechowych. Podczas napadu astmy dochodzi do pobudzenia wielu elementów systemu immunologicznego, lecz staje się to raczej problemem, niż rozwiązaniem tej powszechnej choroby. W astmie, stan zapalny i inne złożone funkcje układu immunologicznego wywołują nawracające epizody charakterystycznych duszności, podczas których dochodzi do zwężenia drobnych dróg oddechowych, wywołanego skurczem mięśni w ich ścianach. Astma może rozwinąć się w każdym wieku, lecz około 50% przypadków pojawia się w dzieciństwie. Większość pozostałych przypadków rozpoczyna się przed 40 r. ż. Rzadko astma rozwija się po 50 r. ż. W ostatnich latach obserwowano stały wzrost przypadków astmy i pomimo rozwoju wielu nowych leków, znacznie wzrosła liczba zgonów z tego powodu. Niestety, wszystkie leki używane w leczeniu astmy mają nieprzyjemne lub niebezpieczne działania niepożądane. Bronchodilatatory mogą być przyczyną przyspieszonej czynności serca oraz wywoływać napady paniki. Sterydy, wziewne lub doustne, mają taki zakres działań niepożądanych, że w ulotce dołączanej do leków zajmują one kilka stron tekstu. Ksantony mangostanu mają silne właściwości przeciwzapalne.
Przewlekła obturacyjna choroba płuc
Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) to termin określający dwie powszechne zaporowe choroby płuc: rozedmę i przewlekłe zapalenie oskrzeli. Te dwie jednostki chorobowe, wywołane m.in. paleniem papierosów, zanieczyszczeniem powietrza i narażeniem zawodowym, często ze sobą współistnieją. W ciągu minionego dwudziestolecia w populacji amerykańskiej i europejskiej zwiększyła się liczba przypadków POChP, podobnie jak astmy, innej choroby płuc przebiegającej ze zwężeniem dróg oddechowych. Obecnie, POChP dotyczy około 15 milionów ludzi i zajmuje 4. miejsce wśród przyczyn zgonów w Stanach Zjednoczonych. Przewlekłe zapalenie oskrzeli rozpoznaje się u chorego, u którego przewlekły kaszel produktywny utrzymuje się przez co najmniej trzy miesiące w roku w okresie przynajmniej dwóch ostatnich lat. W rozedmie, element zaporowy choroby wynika raczej ze zmian w tkance płucnej, niż ze zwiększonej produkcji śluzu lub obecności przewlekłego zapalenia (jak to się dzieje w przewlekłym zapaleniu oskrzeli). Mangostan, podobnie jak w astmie, interweniuje w wielu punktach procesu przewlekłego zapalenia oskrzeli i rozedmy. Jego właściwości przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne i przeciwgrzybiczne mogą ograniczyć częstość infekcji płuc, tym samym zmniejszając uszkodzenie tej tkanki. W efekcie, terapia antybiotykowa jest stosowana w mniejszym stopniu. Dzięki właściwościom przeciwzapalnym ksantony zmniejszają zarówno zapalenie, jak i uszkodzenie komórek, zapobiegając rozwojowi śmiertelnego nadciśnienia płucnego. Wyciąg z mangostanu posiada również właściwości antyoksydacyjne, interweniuje w każdym procesie, podczas którego wolne rodniki wywołują uszkodzenie komórek, wynikające czy to ze zmian zapalnych w przebiegu przewlekłego zapalenia oskrzeli, czy też z utraty sprężystości płuc w rozedmie.
Działanie mangostanu w stanach zapalnych jelit
Choroba Leśniowskiego-Crohn’a jest inną przewlekłą chorobą zapalną o nieustalonej przyczynie, która zazwyczaj dotyczy młodych osób od 10 do 30 r. ż. Początkowo, można błędnie rozpoznać, że jest to wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Jednak prawda szybko wychodzi na jaw, gdy choroba ta zaczyna występować wzdłuż całego przewodu pokarmowego, od jamy ustnej aż po odbyt. Choroba Leśniowskiego-Crohn’a, bardziej wyniszczająca niż wrzodziejące zapalenie jelita grubego, może być leczona chirurgicznie poprzez usunięcie części zmienionego jelita, w którym nigdy nie dojdzie do całkowitego wygojenia i którego bliznowacenie może powodować niedrożność. Choroba Leśniowskiego-Crohn’a rozpoczyna się poniżej śluzówki i może rozprzestrzeniać się na wszystkie warstwy ściany jelita. Ponownie, podstawą leczenia klasycznego jest stosowanie silnych leków przeciwzapalnych (np. sterydów). Większość przypadków choroby Leśniowskiego- -Crohn’a dotyczy jelita cienkiego, dlatego podaje się leki doustnie, a ich działania niepożądane mają uogólniony wpływ na organizm (oddziałują na cały organizm). Działanie mangostanu w przypadku tej choroby, podobnie jak we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego, jest ukierunkowane na stan zapalny, uszkodzone komórki immunologiczne oraz leczenie infekcji.
Uchyłek jelita grubego jest stanem, w którym małe uwypuklenia śluzówki jelita wystają poprzez zewnętrzne warstwy mięśniówki ściany jelita grubego. Zapalenie uchyłków pojawia się prawie wyłącznie w starszym wieku i jest znacznie bardziej powszechne w społeczeństwach, których przeciętna dieta jest pozbawiona odpowiedniej ilości błonnika. Produkty mangostanu, zawierające przetarty cały owoc, powinny być przecedzone przez każdą osobę, u której w wywiadzie rozpoznawano zapalenie uchyłków. Warto to uczynić, ponieważ przeciwzapalne i przeciwbakteryjne właściwości mangostanu zmniejszają częstość napadów. Być może, najbardziej powszechne zastosowanie mangostanu przez medycynę ludową dotyczyło układu pokarmowego. Biegunka w krajach trzeciego świata przybiera czasami rozmiary epidemii i jest jedną z głównych przyczyn śmiertelności niemowląt i dzieci. Mangostan, o silnych właściwosciach przeciwbakteryjnych, jest również stosowany w celu zmniejszenia stanu zapalnego jelit, który jest przyczyną utraty niezbędnych substancji odżywczych i płynów ze stolcem. W innych badaniach laboratoryjnych z 1996 r. dotyczących układu pokarmowego, wykazano, że ksantony – alfa i gamma mangostyna – są antagonistami zarówno receptora histaminowego, jak i serotoninowego.
Wpływ mangostanu właściwego na układ immunologiczny
Każdego dnia ludzie mają kontakt z bakteriami, wirusami, grzybami i pasożytami. Organizmy te, zwane patogenami, atakują nas przy każdej sposobnoŚci. Układ immunologiczny naszego organizmu rozwija mechanizmy obronne przeciw tym chorobotwórczym najeźdzcom. Jednak może być on osłabiony w różnych etapach naszego życia, np. w okresie niemowlęcym czy starszym wieku. Na jego aktywność ma wpływ odżywianie, zanieczyszczenie środowiska i wiele innych czynników środowiskowych, takich jak promieniowanie obecne w świetle słonecznym. Dieta, aktywność fizyczna i suplementacja mają korzystny wpływ na system immunologiczny, dlatego decydują o zdrowiu i sile naszego organizmu. Niektóre ksantony mangostanu wykazywały właściwości przeciwbakteryjne, np. hamują wzrost MRSA (metycylinoopornego gronkowca złocistego), który jest szczepem bakteryjnym znanym z oporności na farmakologiczne antybiotyki. W jednym z badań naukowych wykazano również, że alfa mangostyna, beta mangostyna i garcinon B silnie hamowały wzrost prątków gruślicy.
Choroby skóry
Są to zazwyczaj problemy zapalne, takie jak wyprysk i zapalenie skóry; o podłożu zakaśnym jak rany, grzybica, trądzik i liszajec; zaburzenia rozwojowe skóry jak łuszczyca czy łojotok. Rak i oparzenia słoneczne to pozostałe powszechne przyczyny zmian skórnych. Mangostan przez wieki był wykorzystywany przez medycynę ludową w łagodzeniu wyżej wymienionych chorób skóry.
Podsumowanie o korzyściach owocu mangostanu
Biorąc pod uwagę właściwości przeciwnowotworowe, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i obniżające poziom cholesterolu ksantonów, obecnych w mangostanie, można jeszcze podać przykłady wielu innych korzyści, które nauka zna lub jest w trakcie ich odkrywania: W broszurze pt. „Mangosteen medical reference” dr J. F. Templeman przedstawia korzyści zastosowania mangostanu w przypadku infekcji bakteryjnych, dolegliwoŚci mięśniowo-szkieletowych, chorób sercowo-naczyniowych, choroby Alzheimera, chorób układu trawiennego, astmy, przewlekłych stanów zapalnych, raka. Autor porusza temat chorób związanych ze stylem życia, takich jak miażdżyca, otyłość, rak oraz podkreśla korzyści związane z aktywnością fizyczną i suplementacją naszej diety cennym ekstraktem z owocu mangostanu. Wyciąg ten, bogaty w ksantony o korzystnych właściwościach biologicznych, może utrzymywać w zdrowiu układ sercowo-naczyniowy, pokarmowy, oddechowy i wydalniczy, jak również wzmacniać funkcje systemu immunologicznego. Dr Templeman wspomina w swojej broszurze, że alfa mangostyna była stosowana przez naukowców w Australii z powodu swoich właściwości antyoksydacyjnych. Wyniki badań naukowych udowodniły, że alfa mangostyna działa jak wyłapywacz wolnych rodników, chroniąc LDL przed uszkodzeniem oksydatywnym. Inne badania, przeprowadzone przez naukowców w Tajwanie, Wietnamie i Singapurze wykazały, że rozmaite ksantony ze skórki owocu posiadają silniejszą aktywność antyoksydacyjną, niż pozostałe owoce pochodzące z Azji Południowo-Wschodniej. W Japonii grupa naukowców dowiodła, że gamma mangostyna zapobiega uwalnianiu prostaglandyn - substancji częściowo odpowiedzialnych za ból i obrzęk w przebiegu większości zapaleń, a zatem może być pomocna w napadach astmy. Ksantony mają również właściwości przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne i antyalergiczne. Inny lekarz, dr Finsand, badając korzyści zdrowotne mangostanu, napisał kilka broszur, wśród których zainteresowanie czytelników mogą wzbudzić „Mangosteen Triple Play” oraz „Mangosteen Desk Reference”. Autor opisuje choroby współczesnego świata i najważniejsze choroby wieku dziecięcego, które w okresie dorosłego życia mogą mieć wpływ na stan zdrowia. Wyjaśnia również mechanizm działania niektórych chorób i przedstawia korzystny wpływ ksantonów pochodzących z mangostanu. Podkreśla ogromną rolę profilaktyki, stosowania naturalnych leków pochodzenia roślinnego a zwłaszcza korzyści wynikające z przyjmowania wyciągu z owocu mangostanu. Jego wypowied można podsumować następująco – ludzie mogą unikać lub bardziej skutecznie walczyć z wieloma chorobami, np.: ADD, ADHD, alergiami, anemią, autyzmem, chorobami autoimmunologicznymi, chorobami układu pokarmowego, oddechowego, sercowo-naczyniowego, cukrzycą, rakiem itd., jeśli stosują sok z mangostanu. Opierając się na solidnych danych z literatury, dr Finsand przypisuje korzyści ze stosowania mangostanu jego właściwościom antyoksydacyjnym.
Piśmiennictwo:
- Asai, F., H. Tosa (1995) – A xanthone from pericarps of Garcinia mangostana. Phytochemistry Oxford 39(4):
- Barrett, O. W. (1994) – The mangosteen and related species. Wanatca Yearbook 18: 54-63. Dep. Agric. Labor, PR, Puerto Rico
- Bennett, G. J., H.H. Lee (1963) – Synthesis of minor xanthones from Garcinia mangostana. Journal Of Natural Products 53(6): 1463-1470.
- Bennett, G. J., H. H. Lee, et al. (1990) – Biosynthesis of mangostin: Part 1. The origin of the xanthone skeleton. Journal Of The Chemical Society Perkin Transactions I(10): 2671-2676.
- Chairungsrilerd, N., K. I. Furukawa (1996) – Histaminergic and serotonergic receptor blocking substances from the medicinal plant Garcinia mangostana. Planta Medica 62(5): 471-472.
- Chairungsrilerd, N., K.I. Furukawa. (1998) – Effect of gamma-mangostin through the inhibition of 5-hydroxy-tryptamine2A receptors in 5-fluoro-alpha-methyltryptamine-induced head-twitch responses of mice. British Journal of Pharmacology 123(5): 855-862.
- Chairungsrilerd, N., K.I. Furukawa (1998) – Gamma-Mangostin, a novel type of 5-hydroxytryptamine 2A receptor antagonist. Naunyn Schmiedeberg’s Archives of Pharmacology 357(1): 25-31.
- Chairungsrilerd, N., K. Takeuchi (1996) – Mangostanol, a prenyl xanthone from Garcinia mangostana. Phytochemistry Oxford 43(5): 1099-1102.
- Chanarat, P., N. Chanarat (1997) – Immunopharmacological activity of polysaccharide from the pericarb of mangosteen garcinia: Phagocytic intracellular killing activities. Journal of the Medical Association of Thailand 80 (Suppl. 1): S149-S154.
- Chen, S. X., M. Wan, et al. (1996) – Active constituents against HIV-1 protease from Garcinia mangostana. Planta Medica 62(4): 381-382.
- Downton, W. J. S., W. J. R. Grant (1990) – Effect of elevated carbon dioxide on the photosynthesis and early growth of mangosteen (Garcinia mangostana L.). Scientia Horticulturae 44(3-4): 215-226.
- Fan, C. T. and J. D. Su (1997) – Antioxidative mechanism of isolated components from methanol extract of fruit hulls of Garcinia mongostana L. Journal of the Chinese Agricultural Chemical Society 35(5): 540-551. WYBRANE PIÂMIENNICTWO Nutrition & Health kolor 8/23/07 1:02 PM Page 7 8 NUTRITION & HEALTH Wrzesieƒ 2007
- Furukawa, K. I., K. Shibusawa (1996) – The mode of inhibitory action of alpha-mangostin, a novel inhibitor, on the sarcoplasmic reticulum Ca-2+-pumping ATPase from rabbit skeletal muscle. Japanese Journal of Pharmacology 71(4): 337-340.
- Goh, C. J., P. Lakshmanan (1994) – High frequency direct shoot bud regeneration from excised leaves of mangosteen (Garcinia mangostana L.). Plant Science Limerick 101(2): 173-180.
- Goh, C. J., S. K. Ng (1997) – The role of ethylene on direct shoot bud regeneration from mangosteen (Garcinia mangostana L.) leaves cultured in vitro. Plant Science Shannon 124(2): 193-202.
- Gopalakrishnan, G., B. Balaganesan (2000) – Two novel xanthones from Garcinia mangostana. Fitoterapia September 71(5): 607-609.
- Iinuma, M., H. Tosa (1996) – Antibacterial activity of xanthones from guttiferaeous plants against methicillin-resistant Staphylococcus aureus. Journal of Pharmacy and Pharmacology 48(8): 861-865.
- Jinsart, W., B. Ternai (1992) – Inhibition of wheat embryo calcium-dependent protein kinase and other kinases by mangostin and gamma-mangostin. Phytochemistry Oxford 31(11): 3711-3713.
- Kanchanapoom, K., Kanchanapoom, M. (1998) – Mangosteen. in Shaw, P. E., Chan Jr., H. T., Nagy, S. eds., Tropical and Subtropical Fruits, pp. 191-215. Agscience, Inc., Auburndale.
- Lakshmanan, P., S. K. Ng, et al. (1997) – Auxin, cytokinin and ethylene differentially regulate specific developmental states associated with shoot bud morphogenesis in leaf tissues of mangosteen (Garcinia mangostana L.) cultured in vitro. Plant and Cell Physiology 38(1): 59-64. Plant Tissue Culture Lab.,
- Lim, A. L. (1984) – The embryology of Garcinia mangostana (Clusiaceae). Gardens’ Bulletin 37(1): 93-104.
- Balasubramanian, K., K. Rajagopalan (1952) – Novel xanthones from Garcinia mangostana, structures of BR-xanthone-A and BR-xanthone-B. Phytochemistry 27(5): 1552-1554.
- Martin, F. W. (1980) – Durian and Mangosteen. In Nagy, S., and Shaw, P. E., eds Tropical and Subtropical Fruits, pp 401-414. Avi Publishing, Inc., WestPort
- Masri, M. (1996) – Phase change in mangosteen (Garcinia mangostana L.) and its relationship to tree size and vigour. MARDI Research Journal 24(1): 27-30.
- Masri, M., H. Azizah (1998) – Root morphological characteristics in relation to growth of four tropical fruit seedlings. Journal of Tropical Agriculture and Food Science. June 26(1): 17-24.
- Nakasone, H. Y., R.E. Paull (1998) – Tropical Fruits. 445 pp. CAB International, Wallingford, UK.
- Normah, M. N., A.A.B. Nor. (1995) – Factors affecting in vitro shoot proliferation and ex vitro establishment of mangosteen. Plant Cell Tissue and Organ Culture 43(3): 291-294.
- Parveen, M. and N.U.D. Khan (1988) – Two xanthones from Garcinia mangostana. Phytochemistry 27(11): 3694-3696.
- Parveen, M., N.U.D. Khan, et al. (1991) – A triterpene from Garcinia mangostana. Phytochemistry 30(1): 361-362.
- Sakai, S. I., M. Katsura, et al. (1993) – The structure of garcinone E. Chemical and Pharmaceutical Bulletin Tokyo 41(5): 958-960.
- Tosa, H., M. Iinuma. (1997) – Inhibitory activity of xanthone derivatives isolated from some guttiferaeous plants against DNA topoisomerases I and II. Chemical and Pharmaceutical Bulletin Tokyo 45(2): 418-420. 32. Yoshikawa, M., E. Harada, et al. (1994) – Antioxidant constituents from the fruit hulls of mangosteen (Garcinia mangostana L.) originating in Vietnam. Yakugaku Zasshi 114(2): 129-133